Infrastruktura uzdrowiskowa powstała na początku XIX i XX wieku dla europejskich elit, które odwiedzały dolnośląskiego uzdrowiska, po I wojnie światowej zaczęła służyć także klasie średniej. Romantyczne zdroje z belle epoque zaczęły się stawać nowoczesnymi i eleganckim kurortami. Przyjeżdżano tu już nie tylko dla odpoczynku, ale także coraz częściej w celach medycznych. Pobyty stawały się krótsze, ale za to bardziej intensywne.
Teraz byli to zwykli robotnicy i urzędnicy, kierowani tu przez ubezpieczalnie. Nie spędzali oni już całych dni w uzdrowiskowych restauracjach, które były zbyt drogie na ich kieszeń. Dużo lepiej miały miały się kawiarnie i bary, gdzie wpadano na małą przerwę między zaplanowanymi zabiegami i stołówkowym żywieniem. Podobnie jest i dziś, w większości zdrojów dużo łatwiej jest znaleźć miłą i sympatyczną kawiarnię, niż restaurację z dobrym jedzeniem. Wszak nadal wszystkie uzdrowiska oferują pobyty prawie wyłącznie w zestawie z 3 pełnymi posiłkami.
I dziś, i kiedyś kawiarnie w uzdrowiskach były różne. Jedne mniejsze, inne większe, jedne stawały się znane i przyciągały kuracjuszy przez lata, inne padały po jednym sezonie zmieniając właściciela lub zamykając się na stałe. Po 1945 roku w większości dawnych niemieckich lokali otworzyły się polskie kawiarnie. Prawie zawsze była wśród nich ta jedna i... najważniejsza, zlokalizowana w pijalni czy głównym domu zdrojowym, nazywana - jakże by inaczej - po prostu "Zdrojową".
Obecna kawiarnia Zdrojowa w Polanicy-Zdroju mieści się w budynku Pijalni Wód, w jej południowo-zachodniej części, połączonej z budynkiem Teatru Zdrojowego. To sąsiedztwo nie pozostało bez wpływu na ten lokal, nosił on bowiem w dawnych czasach nazwę Theatercafe.
Kawiarnia rozpoczęła swoją działalność pod nazwą Helene w 1911 roku. Pierwsza nazwa nawiązywała bezpośrednio do miejsca, w którym ją ulokowano. Był to powstały w ciągu niecałych 2 lat kompleks złożony, poza wspomnianą kawiarnią mogącą pomieścić nawet sto osób, z pijalni wód, zamkniętej hali spacerowej oraz części noclegowej (60 miejsc) i kuracyjnej (36 kabin kąpielowych). Aby go wybudować trzeba było rozebrać jedną willę i stary pawilon zdrojowy.
Ale wtedy nikt nie przejmował się kosztami, był to złoty okres polanickiego zdroju, który zapoczątkowało przejęcie uzdrowiska w 1904 roku przez wrocławską spółkę pod przewodnictwem radcy handlowego Georga Haase, znanego właściciela kilku browarów. Już w 2 lata przejęciu uruchomiony został najnowocześniejszy wtedy na Śląsku luksusowy dom zdrojowy (dzisiejsza Wielka Pieniawa), a po kolejnych trzech - przystąpiono do dalszej rozbudowy uzdrowiskowej infrastruktury tworząc wspomniany kompleks, który otrzymał nazwę Helenenbad, czyli Łazieniek Heleny.
Łazienki Heleny to budynek o klasycystycznych i secesyjnych cechach, który do dziś zachował swój pierwotny charakter. Jednak poza kawiarnią i restauracją Zdrojowa dzisiaj znalazło się w nim jeszcze miejsce na 4 inne lokale, kilka sklepików, salę konferencyjną oraz biura zarządu uzdrowiska. Nie zmieniło się jednak to, że z letniego ogródka Zdrojowej możemy jednak nadal podziwiać centrum polanickiego parku zdrojowego, a wewnątrz zobaczyć stworzone przed ponad stu laty z wielkim rozmachem sale. Prawie codziennie odbywają się tutaj dancingi, jeśli więc chcemy coś zjeść, a kuchnia - w tzw. domowym stylu - jest tego jak najbardziej warta, to koniecznie trzeba to zrobić wcześniej.
Restauracja Kawiarnia Zdrojowa
Polanica-Zdrój: Parkowa 2 (przy wejściu do parku, obok Teatru Zdrojowego)
codziennie od 10 do 22
100-120 miejsc
atmosfera swobodna, strój nieformalny
ostatnia wizyta: lipiec 2018
Podobnie jak w Polanicy, w Cieplicach (kiedyś samodzielne miasto, obecnie dzielnica Jeleniej Góry) kawiarnia Zdrojowa również sąsiaduje z Teatrem Zdrojowym. Jednak kawiarnia, określana tu mianem Pałacu Zdrojowego i Teatr Zdrojowy, które dziś tworzą jeden kompleks, powstały w różnych okresach.
Klasycystyczny Pałac Zdrojowy, nawiązujący do willi z czasów antycznych wybudowano na sam koniec XVIII wieku według projektu wrocławskiego architekta Carla Gottfrieda Geisslera. Jest tak ogromny, że znalazło się w nim miejsce na salę koncertową, czytelnię, salon gier towarzyskich, palarnię cygar i restaurację. Do dziś funkcjonuje tam tylko ta ostatnia, jako kawiarnia Zdrojowa otwierana głównie na wieczorne dancingi.
Nieraz można jednak dostać się tam chwilę wcześniej i wypić zimne piwo lub gorącą kawę. My szczególnie polecamy to drugie, gdyż podawana tam kawa - mielona, zalana wrzątkiem, w szklance z kostkami cukru obok - zapewne wielu z Was przypomni sobie wtedy lata młodości w Polsce Ludowej.
Stojący obok Teatr Zdrojowy powstał dopiero ponad 30 lat później. Projekt zamówiła rodzina Schaffgotschów u legnickiego architekta Alberta Tollberga, który stworzył budynek wzorując się na berlińskim projekcie Schinkla z wystrojem w stylu empire. Teatr początkowo służył tylko rodzinie i zaproszonym gościom, dopiero w połowie XIX wieku został udostępniony szerszej publiczności. Potem jego losy były różne. Na szczęście w ostatnich latach przywrócono mu dawną świetność. Teatr posiada zachowany historyczny wystrój ciesielski widowni w postaci balkonów, lóż, kolumn, pilastrów, balustrad oraz drewnianego sufitu, na którym znajdują się zabytkowe malowidła. Dziś działa tu jeleniogórski Teatr Animacji.
Kawiarnia Zdrojowa
Jelenia Góra Cieplice: Park Zdrojowy
codziennie oprócz poniedziałków od 14 do 22
100-120 miejsc
atmosfera swobodna, strój nieformalny
ostatnia wizyta: styczeń 2019
Kawiarnie zdrojowe powstały oczywiście nie tylko w największych zdrojach, ale także te mniejsze często mogły i często nadal mogą pochwalić się ciekawymi obiektami. W Długopolu-Zdroju, które jest jednym z najmniejszych uzdrowisk w Polsce, panuje zazwyczaj spokój i niczym nie zakłócona harmonia. To idealne miejsce na długie i spokojne spacery, a kuracyjne przechadzki od zawsze znajdują przecież zakończenie w różnych uzdrowiskowych lokalach gastronomicznych.
Obecnie w samym Długopolu-Zdroju można udać się przede wszystkim na kawę. Kawiarnia działa w Domu Zdrojowym (chociaż obsługuje głównie imprezy i nieraz jest nieczynna nawet w oficjalnych godzinach otwarcia), w sanatorium Dąbrówka, dawnej kolumnadzie spacerowej i... dawnym kościele ewangelickim.
Dzisiejsza kawiarnia Zdrojowa w Długopolu zachowała wystrój z drugiej połowy XX wieku i organizuje większość imprez uzdrowiskowych, jak chociażby wieczorki zapoznawcze, dancingi i koncerty. Kawiarnia mieści się w dawnej kolumnadzie spacerowej wybudowanej w samym sercu parku zdrojowego.
Pierwszy budynek powstał w tym miejscu na początku XIX wieku i był wykorzystywany do spacerów przy brzydkiej pogodzie. Dla wygody i przyjemności kuracjuszy wewnątrz hali, dokładnie w miejscu dzisiejszej kawiarni, działa wtedy cukiernia. Można było w niej nabyć między innymi kruche wafelki o charakterystycznym okrągłym kształcie, które pojawiły się w połowie XIX w Europie i od razu zostały ulubionym deserem gości długopolskiego kurortu. Dobrze komponowały się z aromatyczną kawą, a nawet z wyrazistym smakiem leczniczych ziół.
Pierwszy budynek hali spacerowej nie przetrwał jednak do dzisiejszych czasów. Obecny drewniany budynek krytej hali spacerowej wzniesiono około 1915 roku. Jego front całkowicie przeszklono. W części północnej, po lewej od wejścia, ulokowano kawiarnię (na miejscu dawnej cukierni), a w części południowej (po prawej od wejścia), podobnie jak wcześniej, działalność rozpoczęła pijalnia wód mineralnych oraz biblioteka z czytelnią. Ten układ funkcjonalny pomieszczeń pozostał do dziś, gdyż zabudowania uzdrowiska nie ucierpiały w trakcie II wojny światowej, ani w późniejszym okresie.
Kawiarnia Zdrojowa
Długopole-Zdrój: Wolna 2 (Park Zdrojowy)
codziennie od 18 do 22
50-60 miejsc
atmosfera swobodna, strój nieformalny
ostatnia wizyta: luty 2018
c.d.n.
